به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» از مشهد، حجت الاسلام محمد الهی خراسانی در نشست علمی- پژوهشی "الگوی فهم متفقهانه دین"،  در تالار پژوهش های آستان قدس رضوی، با اشاره به آیه 122 سوره توبه "وَ ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ / شایسته نیست مؤمنان همگی ( بسوی میدان جهاد ) کوچ کنند چرا از هر گروهی از آنان ، طایفه ای کوچ نمی کند ( و طایفه ای در مدینه بماند )، تا در دین ( و معارف و احکام اسلام ) آگاهی یابند و به هنگام بازگشت بسوی قوم خود ، آنها را بیم دهند؟! شاید ( از مخالفت فرمان پروردگار ) بترسند ، و خودداری کنند"،  گفت: با نگاه به تفسیر این آیه شریفه، برخی مسئله جهاد را برداشت کرده و برخی لزوما اصل ماموریت تفکر در دین را مطرح می کنند و  به این امر اشاره دارد که برخی مومنان نمی توانند دنبال تفقه در دین بروند.

وی ادامه داد: مسئله مهم دستور به تفقه در دین است که خدا با بیانی هشدارگونه می فرماید عده ای از هر فرقه به تفقه در دین بروند و مقدم تبلیغ و انذار قوم خویش باشند.

استاد حوزه خراسان افزود: برخلاف تصور عامه مردم که تفقه در دین برعهده عده ای محدود است، با نگاهی به روایات متوجه می شویم که این تکلیفی همگانی است که با اهمیت بسیار جدی در روایات بیان شده است.

حجت الاسلام الهی خراسانی در  خصوص شاخصه های فهم متفقهانه دین، بیان داشت: اصالت، استناد، اعتبار، جامعیت، درجه مندی و عملگرایی از شاخصه های فهم متفقهانه دین است .

وی در توضیح شاخصه ها بیان این که  اگر فردی دین را از افراد مختلف یاد بگیرد، با تجدید نظر آنان، تجدید نظر خواهد کرد، گفت: فهم جامع دین باید با تمام اجزاء و حوزه ها باشد، چرا که دین فقط احکام و اخلاق نیست، بلکه اولویت و درجه اهمیت مسائل دینی را باید دانست و اصل از فرع و واجب از اوجب شناخته شود.

حجت الاسلام الهی خراسانی افزود: فقیه واقعی در خصوص عملگرایی براساس روایات کسی است که از تعلقات دنیایی دست کشیده و برای آخرتش تلاش کند؛ یعنی صرف مطالعات نظری که منجر به عمل نشود متفقهانه نیست.

وی از مصادر فهم متفقهانه دین به قرآن، سنت و عقل اشاره و بیان داشت: در روایات زیادی اگر فردی با نگاه تفقهی در دین و متدبرانه قرآن بخواند از ثواب بی شماری بهره می برد. همچنین در بحث سنت که فهم درست مطالب همان طور که در حدیثی آمده، فهم یک حدیث بهتر از خواندن هزار حدیث است به شناخت سنت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که همان سنت پیامبر(ص) است، اشاره دارد .

وی درباره حجیت عقل نیز اظهار داشت:  در حدیث هشام که از امام موسی کاظم(ع) روایت شده به این مطلب اشاره دارد که کسی حرف خدا را درک می کند که عقل بهتری داشته باشد.

وی  بیان اینکه آنچه به شناخت متفقهانه کمک می کند، تعریف روشن از دین است، گفت: تعریف دین شامل ارائه مجموعه ای از معارف عقیدتی، احکام، دستورات اخلاقی در ابعاد فردی و اجتماعی سازگار با عقل و فطرت از سوی خدا توسط پیامبر(ص) برای هدایت بشر است که در صورت پیاده شدن کامل رستگاری دنیوی و اخروی انسان را تامین می کند.

استاد حوزه خراسان اضافه کرد: قائده دین سازگاری با عقل و فطرت و منشا آن الهی، حاملان آن پیامبران و هدف آن هدایت مادی و معنوی بشر است و بر صلاح دنیا و آخرت ناظر  می باشد.

حجت الاسلام الهی خراسانی، اعتقادات، اخلاقیات و احکام را از حوزه های فهم متفقهانه دین برشمرد و عنوان کرد: شکل گیری حوزه های معارف دینی بر اساس حوزه های وجودی انسان شامل باور و بینش، رفتار و کنش و احساسات است که هر کدام از این موارد به طور جداگانه به حوزه های اعتقادات، اخلاقیات و احکام مرتبط می باشد و غفلت از یکی قابل توجیه نیست، چرا که فهم متفقهانه دارای درکی عمیق از اعتقاد، اخلاق و احکام است.

این پژوهشگر دینی  با اشاره به روایتی که دین را حسن خلق و تفقه در دین را خویشتن داری  و مدیریت غضب دانست و با  تاکید بر شناخت روش های تربیتی دین، گفت: برای فهم دین باید خدا شناسی، نبی شناسی و امام شناسی کامل باشد و خود شناسی مقدم مفروض اینهاست.

حجت الاسلام الهی خراسانی با بیان اینکه مهمترین بحث در طلبگی، فهم متفقهانه است، اما لزوما پرورش متفقهانه در دین خروجی حوزه ها نیست، گفت: برخی درکی از نظام معارف قرآن، اخلاقیات و مباحث متفقهانه ندارند، در حالی که معرفت و اندیشه قرآنی مهم است.

وی افزود: باید به درک جامعی از اندیشه اسلامی در قرآن برسیم، زیرا  فقط کتاب های فقهی و علمی و اکتفا به قرآن هم به تنهایی کافی نیست، بلکه باید روایات نیز بررسی شود، یعنی قرآن، تکلیف و دستور است و روایات، این دستورات الهی را توضیح  می دهند.